Οι συνθετικές κυψέλες έχουν χρησιμοποιηθεί στην Ευρώπη για τουλάχιστον 30 χρόνια συνεχώς, εφόσον έχουν αποδειχθεί ανθεκτικές και αποτελεσματικές, τόσο πολύ έτσι ώστε σήμερα στη Δανία σχεδόν το 99% όλων των νέων κυψελών που πωλούνται είναι κατασκευασμένες από συνθετικά υλικά, διογκωμένη πολυστερίνη ή πολυουρεθάνη. Στη χώρα μας βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή.
Η κατάσταση είναι παρόμοια σε πολλές άλλες χώρες της Βόρειας Ευρώπης, ιδιαίτερα στη Γερμανία, όπου σε έναν από τους μεγαλύτερους προμηθευτές εξοπλισμού, είναι μετρημένες πλέον οι ξύλινες κυψέλες στον κατάλογό του. Μια άλλη μελισσοκόμος που έχει περίπου 3.000 αποικίες στην κατοχή της, ισχυρίζεται ότι δεν γνωρίζει καν κάποιο μελισσοκόμο στη Φινλανδία πού να εξακολουθεί να χρησιμοποιεί μόνο ξύλινες κυψέλες.
Συνολικά υπάρχουν πάνω από μισό εκατομμύριο συνθετικές κυψέλες που χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη σήμερα, που είναι απόδειξη για την αποτελεσματικότητα και την αντοχή τους. Στη χώρα μας είναι ελάχιστα διαδεδομένη δεδομένου ότι το κόστος ήταν υπερδιπλάσιο των κλασσικών κυψελών αλλά και της δυσπιστίας έναντι των παραδοσιακών μεθόδων μελισσοκομίας.
Οι συνθετικές κυψέλες EPS – HD που πωλούνται σήμερα, γίνονται από υψηλής πυκνότητας διογκωμένη πολυστερίνη. Αν και αυτό είναι χημικώς ταυτόσημο με το αφρώδες πολυστυρένιο που χρησιμοποιείται στη συσκευασία, έχει μια πολύ σκληρότερη επιφάνεια και είναι ουσιαστικά ισχυρότερη. Το υψηλής πυκνότητας διεσταλμένο πολυστυρένιο είναι ένα ιδανικό υλικό για την κατασκευή των κυψελών, οικολογικό και 100% ανακυκλώσιμο. Αν σκέφτεστε να αγοράσετε μια κυψέλη πολυστυρενίου για μακροχρόνια χρήση, να βεβαιωθείτε πριν ότι είναι υψηλής πυκνότητας.
Υπάρχουν στην αγορά κάποιες οι οποίες είναι κατασκευασμένες από χαμηλής πυκνότητας πολυστυρένιο. Αυτές προορίζονται για την σύλληψη αφεσμών ή την προσωρινή διατήρηση ενός μικρού σμήνους, για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Σε περίπτωση αμφιβολίας της πυκνότητας, να τοποθετήσετε ένα βάρος , να σταθείτε ή να καθίσετε πάνω στην κυψέλη ή απλούστερα να την ζυγίσετε. Ο πειραματισμός αυτός μπορεί να γίνει σε οποιαδήποτε από τις κυψέλες μας ανεπιφύλαχτα.
Γιατί η διογκωμένη πολυστερίνη είναι τόσο καλή για τις κυψέλες των μελισσών μας;
Η χρήση του ξύλου για κυψέλες είναι τόσο καλά εδραιωμένη, ειδικά στους παραδοσιακούς μελισσοκόμους και χωρίς να τους αδικούμε γι αυτό, που μερικές φορές φαίνεται δύσκολο να διαμορφώσετε μια ισορροπημένη άποψη για κυψέλες από πολυστυρένιο ή τις πλαστικές , μόνο και μόνο επειδή είναι συνθετικό υλικό. Πάντα υπάρχει μια δυσπιστία κι επιφύλαξη για κάτι το καινούργιο και το μη δοκιμασμένο από εμάς τους ίδιους. Καλύτερη απόδειξη η σωστή δοκιμή που θα σας πείσει για ένα ασφαλές συμπέρασμα. Δοκιμή σε συνθήκες ψύχους όπως στην βόρεια Ελλάδα ή συνθήκες καύσωνα όπως του θεσσαλικού κάμπου ή της περιοχής του Αγρινίου το καλοκαίρι.
Οι κυψέλες από πολυστυρένιο θα μπορούσαμε να πούμε ότι «λειτουργούν» σε δύο επίπεδα.
Το πρώτο είναι η τιμή . Αν και η τιμή δεν είναι το παν, καθορίζει παρόλα αυτά την απόφαση μας για την επιλογή της κυψέλης στο μεγαλύτερο ποσοστό. Φυσικά οι κυψέλες από ξύλο ή κόντρα πλακέ είναι πολύ ανταγωνιστικές, αλλά το κόντρα πλακέ και το ξύλο είναι βαρύ και πάνω απ’ όλα, δεν παρέχουν την πολύ καλή μόνωση όπως της πολυστερίνης.
Εκεί είναι όπου οι κυψέλες από πολυστυρένιο πραγματικά έχουν το πλεονέκτημα, γιατί η πλειοψηφία του νέκταρ και της γύρης που συγκεντρώθηκε από τις μέλισσες, κατά τη διάρκεια της σεζόν , δεν αποθηκεύεται για το χειμώνα ( άρα τρύγος για τον μελισσοκόμο) αλλά καταναλώνεται από τις μέλισσες για να κρατήσει ζεστό τον εμβρυοθάλαμο .
Ένα κοίλο δέντρο είναι ιδανικό μέρος που μπορούν μόνες τους να βρουν οι μέλισσες , γιατί η φωλιά γόνου δεν κινδυνεύει από τις απότομες αλλαγές θερμοκρασίας η οποία υπάρχει σε μια συμβατική ξύλινη κυψέλη εκτεθειμένη περιμετρικά. Αυτός είναι ο λόγος που πολλοί μελισσοκόμοι σε ψυχρά μέρη έχουν αλλάξει το ξύλο – απλά βρήκαν ότι οι μέλισσές τους λειτουργούσαν καλύτερα με τα χοντρά τοιχώματα στις κυψέλες από πολυστυρένιο είτε με εσωτερική μόνωση πολυστυρενίου για περιορισμό του χώρου ( σφύξιμο του μελισσιού).
Το χειμώνα η σημασία της μόνωσης των κυψελών μας είναι φυσικά πολύ σημαντική και γίνεται επιτακτική στην ηπειρωτική και βόρεια Ελλάδα. Μετά από ένα δριμύ χειμώνα οι περισσότεροι από τους μελισσοκόμους που χρησιμοποιούν ξύλινες κυψέλες, δοκιμάζουν όλα τα είδη των λύσεων, για να δώσουν στις κυψέλες τους περισσότερη μόνωση. Τότε όμως ίσως είναι αργά για την αποικία και ίσως να βρίσκεται στα πρόθυρα κατάρρευσης. Υπάρχουν πολλές μέθοδοι και πειραματικά τρικ, αλλά δεν υπάρχει τίποτα να συγκριθεί με μια κυψέλη που είναι καλά μονωμένη από την αρχή , από το σχεδιασμό της.
Στις βορειότερες από εμάς χώρες, όπου χρησιμοποιούν παρόμοιες κυψέλες, οι θερμοκρασίες το χειμώνα είναι στους -30οC ή -35o C και μερικές φορές αρκετούς μήνες κάτω από το χιόνι. Οι μέλισσες επιβιώνουν σ’ αυτές τις συνθήκες στις κυψέλες από πολυστυρένιο πολύ καλύτερα , επειδή το υψηλό επίπεδο της μόνωσης τις προστατεύει. Αυτό δεν σημαίνει ότι αυτές οι κυψέλες είναι κατάλληλες μόνο για ακραίες θερμοκρασίες. Το αντίστοιχο συμβαίνει στη νότια χώρα και ειδικά στα νησιά μέχρι την Κρήτη και την Κύπρο αλλά για τις υψηλές θερμοκρασίες.
Οι κυψέλες από πολυστυρένιο κρατούν όχι μόνο τις μέλισσες ζεστές ή δροσερές ( ανάλογα με την εξωτερική θερμοκρασία), αλλά πάνω απ ‘όλα τις κρατάει στεγνές και λέγεται συχνά, ότι δεν είναι το κρύο που σκοτώνει τις μέλισσες, αλλά η υγρασία.
Σιγά – σιγά αλλά σταθερά, η χρήση των κυψελών πολυστυρενίου στις περισσότερες χώρες εντατικής μελισσοκομίας ( Ευρώπη , Ρωσία και στην Αυστραλία ) αρχίζει να καθιερώνεται στη σύγχρονη μελισσοκομία και τείνει να γίνει πλέον ως η πιο διαδεδομένη στο χώρο των συνθετικών , λόγω της υψηλής πυκνότητας των κυψελών απο πολυστυρένιο .
Ένα άλλο συγκριτικό πλεονέκτημα είναι το κατά 2/3 μικρότερο βάρος που ο καθένας καταλαβαίνει το όφελος είτε σε ξεκούραση είτε σε καύσιμα μεταφοράς.